“ Ród bowiem i pradziady, i co nie z nas chodzi,
Ledwie za własne nasze rozumieć się godzi.
Jakub Żebrowski, Przeobrażenia, Kraków 1636
“ Ród bowiem i pradziady, i co nie z nas chodzi,
Ledwie za własne nasze rozumieć się godzi.
Jakub Żebrowski, Przeobrażenia, Kraków 1636
26 lutego 1437 - 10 włók koło granicy Piotra Surały, za które płaci w tym samym roku przewozem 500 sztuk drzewa do brzegu Wissy, otrzymuje od księcia Władysława I Klemens Rzebro z Kijewic - protoplasta rodu Żebrowskich ze wsi szlacheckiej Żebrki(Łubiana, Łubianka, Żebry-Łubianka) położonej w prowincji wielkopolskiej, województwo mazowieckie, ziemia wiska, powiat wąsoski, parafia Grabowo (metropolia gnieźnieńska, diecezja płocka, archidiakonat pułtuski, dekanat wąsowski)[*]
1444 - zapisy o: Klemens Rzebro
1447 - znalezienie nadwyżek u Klemensa Rzebro na 1,5 morgi
1458 - Klemens Żebro jako świadek w sprawie w sporze Pawła Włosta z plebanem z Jedwabnego o kmiecia Piotra
1466 - zapisy o: Andrzej h. Żebro, Jan h. Żebro, Piotr h. Żebro
1471 - zapisy o: Klemens dicti Żebro, Piotr Żebro de Łubiana
1471 - zapisy o: Piotr Żebro Vexilliferi Zupparius - zastępuje (pełni obowiązki) chorążego
1473-1476 - zapisy o: Piotr Żebro de Łubiana Justitionarius (oprawca) - urząd wyjątkowy, ma przede wszystkim sądownictwo nad złodziejami i rozbójnikami
1474 - 3,5 włóki między Brzeźnem, Mazewem, Dołęgami, Wojsławami i Kownacinem kupuje od księcia Kazimierza III za 10,5 kopy groszy Stanisław z Żebrów (prawdopodobnie sprzedaż ta dotyczy Lodwigowielasu)
1474 - zapisy o: Jan Żebro i Stanisław Żebro
1476 - zapisy o: Paweł Żebro syn Stanisława de Łubiana, Piotr Żebro
1477-1478 - zapisy o: Piotr Żebro de Łubiana
1484 - zapisy o: Stanisław Żebro de Łubianka
1485 - zapisy o: Jakub Jan de Łubianka, Jan Stanisław Żebro
1486 - zapisy o: Jan Żebro h. Połukoza, Klemens Żebro h. Połukoza
1486 - zapisy o: Jan niegdy Stanisław Żebro de Łubianka
1488 - zapisy o: Klemens Żebro
1489 - zapisy o: Paweł de Łubianka
1490 - zapisy o: Klemens Żebro h. Połukoza
Lubyane Kyyevicze
Wladislaus Dei gratia dux Mazovie significamus etc. quod consideratis
etc. fidelibus serviciis Nobilis Clementis de Kyewicze etc. sibi suisque
successoribus legittimis decem mansos Lubyane dictos penes granicies
Petri Surala iacentes |- in dis -| in terra nostra Wysznensi sitos
dedimus etc. donavimus etc. Acta in Wyszna feria tercia post dominicam
Reminiscere anno Domini etc. xxxvii. Presentibus ibidem Grzimkone
iudice, Petro dicto Schorcz subiudice, Konrado capitaneo Wysznensibus,
Andrea de Kozebrody curie [#] nostre subpincerna, Borkone de
Dobrsko et Troyano de Zaborowo et aliis quam pluribus. Scriptum per
manus Stanislai cancellarii nostri.
"Władysław z łaski Boga książę Mazowsza, ogłaszamy itd. że rozważywszy itd. wierną służbę Szlachetnego Klemensa z Kijewic [Żebry-Kijewice] itd. jemu i jego prawnym spadkobiercom, dziesięć włók Łubiane zwanych, koło granicy Piotra Surały leżących, -- w ziemi naszej wiskiej położonych, daliśmy itd. darowaliśmy itd. Uczyniono w Wiźnie, we wtorek po drugiej niedzieli Wielkiego Postu, roku Pańskiego itd. 1437. W obecności Grzymka sędziego, Piotra zwanego Schorcz podsędka, Konrada starosty wiskiego, Andrzeja z Koziebrodów podczaszego naszego dworu, Borka z Dobrska i Trojana z Zaborowa, i innych tak wielu. Napisane ręką Stanisława kanclerza naszego."
[#] Piotr Łubiany zapłacił księciu tysiącem sztuk drzewa za 10 włók między granicami Klemensa, Jakubkowiczów i Kotów
Clemens Rzebro
Debet dare domino principi 5 centa roborum ad aquam videlicet a proxima ad sequentem in rippa Wyssa.
"Powinien przekazać księciu 5 setek drzewa dębowego do wody, to jest od najbliższej do kolejnej, na brzeg [rzeki] Wissa."
1497 - spis rycerstwa, które uczestniczyło w wyprawie wołoskiej 1497 r. : Michał de Zebri alias de sumitate Lubyanka, Piotr de Lubyanka, Andrzej niegdy Marcin de Lubyanka
1506 - zapisy o: Paweł syn Stanisława Żebro de Łubianka
1512-1513 - zapisy o: Michał Zebro
1523 - zapisy o: Jakub niegdy Tomasz de Łubianka
1523 - zapisy o: Mikołaj, Stanisław, Michał Jan niegdy Piotr i Stanisław Michał Albert, Laurencjusz Mikołaj syn Jana de Łubianka
1529 - zapisy o: Stanisław Michał Albert, Laurencjusz bracia przy granicy de Łubiane
1530 - zapisy o: Jan niegdy Klemens de Żebry Łubianka
1532 - zapisy o: Laurencjusz niegdy Klemens de Żebry Łubianka
1532 - zapisy o: Stanisław niegdy Klemens Zebro h. Żebro Połukoza, Adam niegdy Michał Zebro h. Żebro Połukoza, Jan niegdy Michał Zebro h. Żebro Połukoza, Piotr niegdy Michał Zebro h. Żebro Połukoza
1538 - zapisy o: Stanisław niegdy Klemens Zebro h. Połukoza, Feliks niegdy Paweł h. Połukoza
1539 - zapisy o: Mikołaj i Felix niegdy Paweł de Żebry
1544 - zapisy o: Mikołaj niegdy Paweł i Marcin niegdy Michał de Żebry Łubianka
1546 - zapisy o: Jan i Stanisław niegdy Klemens, Adam Marcin Piotr niegdy Michał de Żebry Łubianka
1549 - zapisy o: Marek syn Jana de Żebry Łubianka
1550 - zapisy o: Marek Sławek Adrian synowie Jana niegdy Klemensa de Żebry Łubianka
1554 - zapisy o: Piotr syn Jana de Żebry Łubianka
1560 - Marcin Żebrowski, syn Klemensa, proboszcz w Owancie (Alunta na Litwie), darował swe części w Żebrach-Łubiance i w Lodwigowielesie swym bratankom Pawłowi i Janowi synom zm. Stanisława Żebrowskiego [*]
1560 - zapisy o: Franciszek syn Adama i Marek syn Jana de Żebry Łubianka h. Połukoza
1567 - zapisy o: Paweł i Jan niegdy Stanisław de Żebry Łubianka
1568 - zapisy o: Paweł niegdy Stanisław i Marcin niegdy Michał de Żebry Łubianka
1569 - zapisy o: Laurencjusz niegdy Mikołaj de Żebry Łubianka
Inscriptio sortis villae Zebrzilubianka per Honorabilem Martinum Zebrowski fratribus suis germanis
Sigismundus Augustus etc. significamus etc. quod constitutus
personaliter coram nobis Honorabilis Martinus Zebrowski filius Clementis
Zebrowski plebanus in Owanta de Zebrzilubianka de palatinatu Masoviae
et districtu Waszoszensi sortis suae haeres, recedendo a terris,
districtibus suis quibusvis et huic iurisdicioni nostrae praesenti quoad
actum praesentem se et bona sua omnia incorporando, publice et per
expressum recognonit, quia Nobilibus Paulo et Joanni Zebrowskim filiis
Nobilis olim Stanislai Zebrowski, fratribus germanis, nepotibus suis ex
fratre germano, totas et integras sortes suas hereditarias paternas et
maternas ipsum in bonis et haereditatibus Zebrzilubianka et Lodzilyas
concernentes, cum omni iure, dominio et proprietate, nihil iuris,
dominii et proprietatis pro se et suis successoribus in eisdem bonis et
sortibus reservando seu excipiendo, titulo perpetuae et irrevocabilis
donationis, dedit, donavit, resignavit et → inscripsit praesentibusque
dat, donat et inscribit perpetue et in aevum, per praefatos Paulum et
Joannem et eorum successores sortes praedictas tenendas, habendas,
possidendas, dandas, donandas, vendendas, commutandas, alienandas et in
usus suos quosvis suorumque successorum beneplacitos convertendas.
Jamque ipsis Paulo et Joanni in praefatas sortes modo praemisso illi [!]
donatas dat et dedit realem intromissionem et actualem possessionem per
ministerialem terrestrem illius terrae et districtus, in quo bona
praefata consistunt, quemcumque sibi elegerit [!] ad intromittendum de
iure ipsis iam exnunc per nos ad id additum. Quam quidem inscriptionem
et recognicionem ipsius etc. In cuius rei fidem etc. Datum Vilnae feria
quarta post festum Omnium Sanctorum proxima, anno quo supra.
Relatio reverendi in Christo patris domini Philippi Padniewski episcopi Cracoviensis et Regni Poloniae vicecancellario.
"Zapis działu wsi Żebry-Łubianka przez Czcigodnego Marcina Żebrowskiego braciom jego rodzonym
Zygmunt August itd. ogłaszamy itd. że stawający przed nami we własnej
osobie Czcigodny Marcin Żebrowski, syn Klemensa Żebrowskiego, pleban w
Owancie, dziedzic swego działu we wsi Żebry-Łubianka w województwie
mazowieckim i powiecie wąsowskim, odstępując od wszelkich swoich ziem i
powiatów a poddając się wraz ze wszystkimi swymi dobrami, na potrzeby
niniejszego aktu, tejże tutejszej jurysdykcji naszej, publicznie i w
sposób jasny oświadczył, że Szlachetnym Pawłowi i Janowi Żebrowskim,
synom zmarłego Szlachetnego Stanisława Żebrowskiego, braciom rodzonym,
swym bratankom, całe i nienaruszone działy swoje ojcowskie i matczyne
należące do niego w tychże dobrach i włościach Żebry-Łubianka i
Lodwigowielas, wraz z całym prawem, władaniem i własnością, niczego z
prawa, władania czy własności w tych dobrach i działach nie zatrzymując i
nie wyłączając dla siebie czy swoich spadkobierców, tytułem wieczystej i
nieodwołalnej darowizny dał, podarował, przydzielił i → zapisał, jako i
niniejszym daje, darowuje i zapisuje wieczeczne czasy, aby wspomniani
Paweł i Jan i ich sukcesorzy wspomniane działy mogli trzymać, mieć,
posiadać, dawać, darowywać, sprzedawać, zamieniać na inne, zbywać i
obracać podług swego upodobania na użytek swój i swych sukcesorów. I
zaraz daje i dał tymże Pawłowi i Janowi rzeczywiste wywiązanie i
faktyczne posiadanie darowanych im w sposób powyższy wspomnianych
działów, przez woźnego ziemskiego tej ziemi i powiatu, w których dobra
te się znajdują, [tj. woźnego], którego sobie wybiorą celem
przeprowadzenia wywiązania i którego zaraz im podług prawa w tym celu
przydzielimy. Ten tedy jego zapis i zeznanie itd. Na dowód tego itd.
Dane w Wilnie, w pierwszą środę po dniu Wszystkich Świętych, w roku jak
wyżej.
Z relacji wielebnego w Chrystusie ojca i pana Filipa Padniewskiego biskupa krakowskiego i podkanclerzego Królestwa Polski."
1577 - we wsi Żebri płaci Paweł z braćmi niegdy Mikołaja od 7,5 łana [*]
1577 - zapisy o: Laurencjusz Żebrowski ViceNotarius ziemski łomżyński i wąsoski
1628 - Paweł Żebrowski uczestniczy w sejmiku ziemi wiskiej
1662 - w regestrze pogłównego ziemi wiskiej we wsi Żebrki Szlachetny Franciszek Żebrowski za siebie płaci, brat, żona
1672 - zapisy o: Franciszek niegdy Adam Żebrowski de Żebrki Łubianka
1673 - w regestrze pogłównego ziemi wiskiej we wsi Żybrkij płaci Szlachetna wdowa niegdy Jakuba Żebrkowskiego od siebie, syna i komornicy; Córki niegdy Szlachetnego Marcina Żybrkowskiego dwie
1674 - w regestrze pogłównego ziemi wiskiej we wsi Żebrki płaci Pani Jakubowa wdowa Żebrkowska od siebie Synów dwóch
1676 - w regestrze pogłównego prowincji wielkopolskiej we wsi Zebrki płacą Pan Tomasz Zebrowski z Matką i Panna Elżbieta Zebrowska dziedziczka w swoim domu
1693 - w parafii Grabowo jest 800 dusz
1724 - w parafii Grabowo jest 1130 parafian
1767 - w Wąsoszu do konfederacji generalnej przystępują: Mikołaj Żebrowski, Wojciech Żebrowski swoim i braci imieniem
1781 - jest około 1600 parafian w kościele grabowskim, z czego 80% to ludność szlachecka
1783-1784 - w regestrze diecezjów Franciszka Czaykowskiego wśród właścicieli we wsi Zebrki są Zebrowscy
1788 - w Wiźnie manifest w obronie duchownych stanu szlacheckiego podpisuje Stanisław Żebrowski
"REGESTR DIECEZJÓW"
FRANCISZKA CZAYKOWSKIEGO
CZYLI WŁAŚCICIELE ZIEMSCY
W KORONIE 1783-1784
1827 - we wsi jest 9 domów i mieszka 65 osób
1897 - we wsi jest 10 domów i mieszka 113 osób, w tym są cztery rodziny szlacheckie
1921 - we wsi jest 17 domów i mieszka 109 osób [*]
2011 - we wsi mieszka 49 osób
2021 - we wsi mieszka 36 osób
1631 - najstarszy zachowany akt urodzenia
Zapis ponowiony w dalszej części księgi
Die 31 januarii idem vicarius baptisam Zophiam legitima filia Nobilis Martini Żebrowski [dicti] Olczik et Hedvigis patrini Georgius Pruski et Catharina uxor Nobilis Pauli Gutowski de Żebry.
"Dnia 31 stycznia, ten sam wikariusz ochrzciłem Zofię, prawowitą córkę Szlachetnego Marcina Żebrowskiego [zwanego] Olczik i Jadwigi, rodzice chrzestni Jerzy Pruski i Katarzyna, żona Szlachetnego Pawła Gutowskiego z Żebry."
1641 - Księga mieszkańców parafii Grabowo sporządzona na podstawie ksiąg metrykalnych (1629–1770)
Surały "Katarzyna, córka Urodzonego Alexandra Grajewskiego i Marianny. Matka chrzestna: Urodzona Zofia Żebrowska, żona Urodzonego Jana Świderskiego podstarosty Wąsosza."
1696 - najstarszy zachowany akt ślubu
Anno Domini 1696 die 2 augusti ego ut supra matrimonium inter Nobiles Thomam Żebrowski et Marinam Jezewska de Przyborowo pramissis tribus denuntiationibus coram populo ad divina congregato benedixi approbari Praesentibus Nobilibus Jacobo Męczkowski Stanislao Żebrowski Adamo Truskowski protunc aliis stantibus.
"Roku Pańskiego 1696 dnia 2 sierpnia, ja jak wyżej małżeństwo pomiędzy Szlachetnymi Tomaszem Żebrowskim i Marianną Jeżewską z Przyborowo zapowiedziami trzema poprzedziwszy, wobec ludu na mszy zgromadzonego pobłogosławiłem, zatwierdzając w obecności Szlachetnych Jakuba Męczkowskiego, Stanisława Żebrowskiego, Adama Truszkowskiego z innymi stawającymi wówczas."
1414-1425 - Książę daje Tomaszowi zwanemu Rzebro z Wybranowa dziesięć włók w ziemi łomżyńskiej nad rz. Śćmielnik, gdzie wpływa do rzeki Ruż [*]
1414-1425 - Tomasz z Wybranowa sprzedaje Więcławowi z Zagnanowa dwadzieścia włók Przewilcze Siedlisko nad rzeką Zambrzyca w powiecie łomżyńskim, które otrzymał od księcia
1414-1425 - Jan zwany Różany, kanonik płocki, sprzedaje Szczepankowo w ziemi zakroczymskiej Przedborowi z Żebrów za 150 kop gr praskich
1417 - Książę daje Tomaszowi z Wybranowa sześćdziesiąt włók zwanych Zawisze nad rzeką Wissa, z oboma brzegami, w ziemi wiskiej na prawie niemieckim z wyjątkiem barci [*]
1417 - Książę daje Przedborowi z Żebrów trzydzieści włók zwanych Karwowo![Tarnowo] nad rzekami Ruż i Wszerzecz, z oboma brzegami, w powiecie łomżyńskim na prawie niemieckim [*]
1424 - Bronisz z Żebrów sprzedaje połowę ojcowizny w Żebrach w ziemi zakroczymskiej Szczepanowi w Żebrach za 36 kop gr posp. oraz poręcza za Piechnę, Bronkę, Dorotę i Hankę, że nie zakwestionują tej sprzedaży
1424 - Książę daje dwadzieścia włók chełmińskich nad rzeką Wissa w ziemi wiskiej, naprzeciw Marcina z Kurzątek [Rydzewo nad Wissą] Raciborowi z Żebr z wyjątkiem barci [*]
1426 - Sasin, Jaszczołd, Bronisz, Piotr, Jan, Ścibór, Stanisław wszystkie osoby z Kijewic sprzedają swoje części ich bratu Mścisławowi z Kijewic
1427 - 10 włók pomiędzy Wykowem i Danowem nad Wykowostokiem otrzymuje Mścisław z Żebrów [*]
1432 - jakieś stare siedlisko nad Wissą posiadał Jaszczołd Żebro
1435 - 20 włók ziemi zwanych Rydzewo koło Wissy, przy granicy wsi Słucz, otrzymuje Bronisz z Wybranowa [*]
1436 - 20 włók circa Rydzewo po Marcinie z Kurzątków otrzymuje Bronisz z Wybranowa [*]
1437 - Nadbor, Przedbor, Sławek wszystkie osoby z Kijewic dali księciu 5 wołów
1437 - braciom Sasinowi i Mścisławowi z Żebr książę nadał 20 włók zwanych Rydzewo, z jednym brzegiem Wissy; Sasin otrzymał 10 włók koło granicy Przezdomy (późniejsze Zakrzewo), a Mścisław przy granicy Bukowca [*]
1446 - Bronisz za 13 kop gr sprzedaje 2,5 włóki w Wybranowie Piotrowi, Janowi, Stanisławowi, Ściborowi z Wybranowa
W ziemi łomżyńskiej i wiskiej Żebrowie herbu Półkozic (inaczej Żebro) od książąt mazowieckich Janusza I i Władysława I otrzymali między innymi: Tarnowo - gmina Miastkowo, Żebry - gmina Śniadowo, Żebry - gmina Kolno, Żebrki - gmina Grabowo, Żebry - gmina Wąsosz, Czerwonki, Rydzewo Szlacheckie, Rydzewo-Pieniążek, Zakrzewo - gmina Radziłów. W latach 1414-1455 zostało nadanych lub sprzedanych co najmniej 200 włók w ziemi łomżyńskiej i wiskiej kolonizatorom szlacheckim z rodu Żebrowskich, co daje około 3591 ha (1 włóka chełmińska (staropolska) = 30 mórg = 17,955 ha = 179550 m2). Rycerze z rodu Żebrów z ziemi zakroczymskiej, którzy równocześnie byli związani z ziemią ciechanowską (posiadali w niej Kijewice) i ich potomkowie, na całym Mazowszu dali początek ponad 20 do dziś istniejącym wsiom o wspólnej nazwie rodowej Żebry: Żebry-Falbogi, Żebry-Wiatraki, Żebry-Włosty, Żebry-Kordy, Żebry-Idźki, Żebry-Marcisze, Żebry-Chudek, Żebry-Ostrowy, Żebry-Pieczyska, Żebry-Perosy, Żebry-Sławki, Żebry-Stara Wieś, Żebry-Wierzchlas, Żebry-Żabin, Żebry-Kolonia, Żebry-Laskowiec, Żebry Wielkie, Żebrki, Żebry(Śniadowo, Kolno, Wąsosz) powstałej od nazwy herbu, którym się pieczętowali.
Wybrane zapiski herbowe:
1473 - Mikołaj Marcin de Zebri student Uniwersytetu w Krakowie
1525 - Jan Mikołaj Zchebrowski student Uniwersytetu w Krakowie
1585 - Jakub Baltazar Zebrowski student Uniwersytetu w Krakowie
Studenci roku 1525
Studenci roku 1585
1471,1473-1476 - Piotr Żebro de Łubiana (powiat wąsoski) Vexilliferi Zupparius, Justitianarius ziemi wiskiej [*]
1522-1524 - Abraham Żebro Burgrabius łomżyński
1524 - Rafał Żebrowski ViceCapitaneus łomżyński
1525 - Rafał de Żebry Burgrabius łomżyński
1526 - Stanisław de Żebry Judex kasztelański łomżyński
1527 - Bernard de Żebry Subjudex kasztelański łomżyński
1560 - Jakub Żebrowski syn Jana de Żebry (powiat różański) ViceNotarius ziemski łomżyński
1566 - Stanisław syn Jana de Żebry (powiat różański) ViceNotarius ziemski łomżyński
1570 - Stanisław Żebrowski ViceNotarius ziemski łomżyński
1577 - Laurencjusz Żebrowski ViceNotarius ziemski łomżyński i wąsoski
1600,1602 - Jan Żebrowski VicePalatinus powiatu łomżyńskiego
1615-1624 - Jan Żebrowski w Żebry (powiat kolneński) i Ożary Subjudex ziemski zambrowski
1658-1663 - Jakub Żebrowski Subjudex ziemski zambrowski
1661-1667 - Adam niegdy Marcin Żebrowski Geometra ziemski zambrowski
1697 - Alexander Żebrowski Pincerna łomżyński
1721 - Stanisław Żebrowski Subdapifer
1721 - Walerian Żebrowski Camerarius ziemski ostrołęcki
1770 - Andrzej Żebrowski Camerarius ziemski różański
1786 - Jan Żebrowski Burgrabius zambrowski
Hierarchia urzędów ziemskich mazowieckich w średniowieczu:
Wojewoda (Palatinus), Kasztelan (Castellanus), Cześnik (Pincerna), Sędzia (Judex), Chorąży (Vexillifer), Podkomorzy (Subcamerarius), Stolnik (Dapifer), Łowczy (Venator), Skarbnik (Thesaurarius), Podsędek (Subjudex), Wojski (Tribunus), Podczaszy (Subpincerna), Podstoli (Subdapifer).
Hierarchia wzięta z "Dzieje Mazowsza Tom I ". Opisy urzędów na podstawie "Encyklopedia Staropolska".
Przykład kompetencji urzędu Justitionarius, gdzie Piotr Żebro działa w imieniu Lipskiego kasztelana wiskiego w sprawie uduszenia chłopca:
Chrzest Polski w obrządku łacińskim zaowocował przyjęciem alfabetu łacińskiego. Wprowadzenie liter Ż i Ł do pisowni polskiej przypisuje się Stanisławowi Zaborowskiemu. W średniowieczu na oznaczenie Ż używa się m.in. Z,Rz,Sz a później także Ƶ
1528-1545 - Mateusz Żebrowski - proboszcz w Sokołach
1531-1536 - Józef Żebrowski - proboszcz w Goniądzu
1559-1561 - Jan Żebrowski - kapelan królewski, proboszcz w Milejczycach
1560 - Marcin Żebrowski - proboszcz w Owancie
1562-1571 - Józef Żebrowski - wikariusz w Topczewie, proboszcz w Pietkowie, wikariusz i komendarz w Narwi
Generał major Michał Żebrowski syn Jana urodził się około 1630 w Żebrach na Mazowszu. Był żonaty z Barbarą Pieczewską herbu Kuszaba, wdową po Zygmuncie Opackim (córka Justyna z Opackich była żoną Jakuba Grajewskiego podkomorzego wiskiego), i Zofią Marianną von Adrichem. Z pierwszą żoną Barbarą wydzierżawił Chynów i majątek Jazgarzew w ziemi czerskiej oraz kupił Wałycz, Mgowo i Boszkowo w województwie chełmińskim. Druga żona wniosła w posagu wsie Śleszyn Wielki, Marszewska i Bułatowizna, łąki w dobrach Gajewo i Zalesie oraz karczmę w Grzybowie w województwie łęczyckim. Generał zginął tragicznie od kuli armatniej podczas walk obronnych pod Żurawnem 10 X 1676 r. Król Jan III Sobieski zorganizował mu "wojskowy pogrzeb na wzór starożytnych Rzymian", a po zakończeniu starć z wojskami tureckimi i tatarskimi na terenie obozu warownego w miejscu śmierci generała usypano kopiec ziemny. W "Panu Wołodyjowskim" Henryka Sienkiewicza w epilogu w opisie bitwy pod Chocimiem znalazła się następująca wzmianka:
"A na czele piechoty łanowej polskiej uderzyli na okopy w trzech innych miejscach panowie Kobyłecki, Michał Żebrowski, Piotrkowczyk i Gałecki. Najstraszliwsza walka zawrzała przy głównej bramie, na drogę jasską wychodzącej, gdzie Mazurowie zwarli się z gwardyą Husseina baszy."
Tak o nim pisał Zbigniew Morsztyn - poeta, żołnierz:
1670 - Michał Korybut Wiśniowiecki, król Polski, oznajmia magistratowi Krakowa, iż Urodzony Zebrowski oberszter, prowadzący werbunek w Krakowie, czyni to nieprawnie i bez pozwolenia królewskiego
1686 - kapitan Franciszek Jakub Żebrowski
1765-1772 - rotmistrz inflancki Franciszek Żebrowski
Wybrane źródła archiwalne dla Generała Michała Żebrowskiego15 maja 1792 - Wojciech Żebrowski sędzia ziemski stężycki orderem Świętego Stanisława zaszczycony został [*]
Order Świętego Stanisława ustanowiony został 7 maja 1765 r. przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Order zajmował drugie miejsce w hierarchii polskich orderów, po Orderze Orła Białego, a przed ustanowionym w 1792 r. Orderem Virtuti Militari. W okresie 1765-1796 król poczynił 1666 nadań tego odznaczenia. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. zamyślono pierwotnie o reaktywowaniu dawnego polskiego orderu. Jednak wobec faktu, że w latach 1832-1917 był nadawany jako Cesarsko-Królewski Order Świętego Stanisława Imperium Rosyjskiego powszechnie został znienawidzony i do przywrócenia tego wyróżnienia już nigdy nie doszło. Order Świętego Stanisława I klasy (wszystkie w I RP) noszony był na czerwonej wstędze zawiązanej na biodrze i przewieszonej z prawego ramienia do lewego boku. Wstęga była podstawowym, wizualnym wyróżnikiem odznaczenia.
6 kwietnia 1553 - testament Szlachetnego Michała Żebrowskiego syna zm. Piotra - Żebry (powiat kolneński, parafia Lachowo) [*]
Dla szlachty od początku XVI wieku pojawiła się praktyka wpisywania i rozpatrywania spraw testamentowych przede wszystkim przez sądy kościelne, ale również przez sądy ziemskie, grodzkie i miejskie. Szlachcic mógł zeznać i oblatować swą ostatnią wolę osobiście w konsystorzu biskupim, w księgach grodzkich, ziemskich lub miejskich w miejscu stałego zamieszkania albo chwilowego pobytu. Mógł też sporządzić testament wobec świadków we własnym domu i zlecić duchownemu lub egzekutorom wpisanie go do ksiąg wieczystych. Przeważnie testament aprobował oficjał w trakcie zwykłych czynności sądowych, wpisywano je wtedy do akt oficjalatu. Tym samym biskup i jego urzędnik podejmowali się ochrony wykonania woli testatora. Wydaje się, że w XVI i XVII wieku, ze względu na znaczenie pobożnych legatów i troskę o zbawienie wieczne, większość testamentów wpisywano do akt kościelnych, które ze swej strony były zainteresowane skuteczną egzekucją ostatniej woli darczyńców. Dlatego też tam właśnie grupowano testamenty w osobne księgi. Dziedziczenie według testamentu przewidywało zgodnie z prawem przekazywanie wyłącznie rzeczy ruchomych. Dysponowanie rzeczami nieruchomymi w testamencie było rozumiane jako naruszenie praw spadkobierców obowiązkowych. Ponadto kobiety nie miały prawa do dziedziczenia majętności ziemskich.
Testamentum Zembrowski.
In nomine Domini. Amen. Anno Domini millesimo quingentesimo quinaquagesimo tertio, die sexta mensis Aprilis, hora ferme vesperorum, Nobilis Michael Zebrowski, filius olim Petri, licet corpore infirmus, ratione tamen bona, non coactus neque compulsus, neque aliqua sinistra machinatione alterutrorum seductus, sed revolens in mente sua nil esse certius et nihil incertius hora mortis, ne post excessum eius e vivis inter successores, filios, uxorem, filias, tam prime, quam secunde uxoris, alique contentiones, falseque citationes, aliaque aliqua sinistra, que magis noceret salutis animae eius oriantur, his bene consideratis suam ultimam voluntatem seu testamentum suum, presente me, Mathia, vicario de Lachovo, in hunc, qui sequitur, constituit et ordinavit modum.
Imprimis animam suam in manus Dei Optimi recommendat. Deinde ecclesie Lachoviensi sexagenam pecuniarum monete et numeri polonicalium ultima sua voluntate tegendo, item ecclesie collegiali Plocensi decem grossos, venerabili domino Damiano, plebano in Lachovo, duas sexagenas pecuniarum numeri et monete polonicalium in hac currente, uxor eius, Nobilis Catherina, filia Nobilis Jacobi de Thiski solvere debet; si vero ei molestum fuerit, debet libere dimittere et donare acervum siliginis hiemalis, quidcumque eligere voluerit prefatus parochus, inter quorum acervos, qui nunc sunt in horreo, manipularis decima est. Item Catherine, consorti sue, medietatem omnium bonorum mobilium, siliginem hiemalis bladi, in horreo nunc contentis, siliginem, que in duos annos ventura est et bladi sementem [tekst zamazany] conseminare, que nunc, immo quindecem ovium caprorum [tekst zamazany] sunt XX, equi tres, et omnium supellectilium medietatem [tekst zamazany] sexagenam, que ei iure debetur, que vulgo dicitur vieniecz, [tekst zamazany] solvere tenebuntur. Item, filiabus suis, scilicet Dorotheae, Marinae, [tekst zamazany] et Helizabeth, filiis postremae uxoris, unicuique earum [tekst zamazany] sexagenam pecuniarum monete et numeri polonicalium, in tria [tekst zamazany] prefatis filiabus per XII cubitos panni lanei sumitur, XII [tekst zamazany] cultisque unicuique […] XII cubitos. Item eisdem filiabus prefatis [tekst zamazany] ad mitras, aliter na śliczki, de axameto, unicuique per sexagenam pecuniarum, et pro eo, quod ad rękawiczki, unicuique sexagenam, omnia prefata prefatus Michale suis filiabus prefatis legavit.
Item parocho ecclesiae in Lachovo ad universas sexagenas, que debet duas uxor prefata [tekst zamazany] vendendi siliginis hiemalis sine ulla dilatione legavit. Item [tekst zamazany] sex sexagenas pecuniarum Nobili Elisabeth, uxori praefati de Thiski, quorum sexagenam pecuniarum. Item Boguslao de Philipki tres sexagenas et 4 choros siliginis, Joanni de Danowo, dictum Kolpak, duas sexagenas, Joanni Szienotha de Kolno XX grossos, Philippo Gorski de Kolno XX grossos, Jacobo Gorski triginta grossos reali debiti, Mathie Kielcz octo grossos, Margarethe de Gori X grossos, pueris olim laboriosi Michaelis de Dzirnowo [albo: Dzienowo] 30 grossos, Niro de Kunovo quinque grossos. Item Nobilibus Paulo, Jacobo, Alexio, olim Bartholomei de Bagienicze |- XX grossos -| mediam altarum sexagenam pecuniarum. Nobili Catherine, olim Bartholomei de Bagienicze, XX grossos. Item Nicolao Danowski de Colno, dictum Slonipna, 40 grossos legavit.
Ut autem omnia et singula, in his scriptis aut testamento contenta, effectum suum nanciscantur, praefatus testator sue huius ultimae voluntatis in suos veros et legitimos executores actores elegit nobiles Jacobum, Bartholomei de Thiski, et Andream, Martini de Swebori, quibus omnimodam potestatem dando quietandi, extorquendi debita et recipiendi ubique contenta sunt inscripta. Presentibus Nobilibus Joanne de Bagienicze, olim Bartholomei de Bagienicze, et Luca |- Michaele -| Michaele de Bagienicze, testibus ad premisssa vocatis et specialiter rogatis. Actum, datum anno, die, mense, hora qua supra.
"Testament Żebrowski.
W imię Pana. Amen. Roku Pańskiego 1553, dnia 6 kwietnia, o porze prawie wieczornej, Szlachetny Michał Żebrowski, syn zmarłego Piotra, wprawdzie chory na ciele, ale przy zdrowym umyśle, niezmuszony ani nienakłoniony, ani też niezwiedziony żadnym przewrotnym podstępem ze strony kogokolwiek innego, lecz rozważając w swoim umyśle, że nie ma nic pewniejszego od śmierci, i nic mniej niepewnego, niż godzina śmierci, by po jego odejściu z grona żyjących nie powstały między spadkobiercami, synami, żoną, córkami zarówno pierwszej, jak i drugiej żony, jakieś spory, fałszywe pozwy i jakieś inne przykrości, które mogłyby zaszkodzić zbawieniu jego duszy, po dobrym rozważeniu tych rzeczy, w obecności mojej, Macieja, wikarego z Lachowa, swoją ostatnią wolę, to jest swój testament, ustanowił i zarządził w taki sposób, jak następuje.
Przede wszystkim duszę swoją w ręce Boga Najlepszego powierza. Następnie, na mocy jego ostatniej woli, kościołowi w Lachowie kopę pieniędzy według monety i stopy w Polsce, kościołowi kolegiackiemu w Płocku 10 groszy, wielebnemu panu Damianowi, proboszczowi w Lachowie, 2 kopy pieniędzy według monety i stopy będącej w obiegu w Polsce, jego [testatora] żona, Szlachetna Katarzyna, córka Szlachetnego Jakuba z Tyszki, jest zobowiązana uiścić; gdyby zaś było to dla niej kłopotliwe, powinna z dobrej woli oddać i przekazać stóg pszenicy jarej, taki, jaki wyżej wspomniany proboszcz zechce sobie wybrać; pomiędzy zaś tymi snopkami, które są teraz w spichrzu, jest dziesięcina snopowa. Dalej, zapisuje Katarzynie, swojej żonie, połowę swoich dóbr ruchomych, pszenicę ozimą w ziarnie znajdującym się teraz w spichrzu, pszenicę, która w ciągu 2 lat zostanie zebrana, i zasiew ziarna [tekst zamazany] zasiewać, które jest teraz, a także 15 owiec, kozłów i kóz [tekst zamazany] jest 20, 3 konie, i połowę całego wyposażenia domowego [tekst zamazany] kopę, która zgodnie z prawem jej się należy, a która w języku mówionym nazywana jest wieniec, [tekst zamazany] uiścić są zobowiązani. Dalej, swoim córkom, to jest Dorocie, Marynie, [tekst zamazany] i Elżbiecie, córkom z ostatniej żony, każdej z nich [tekst zamazany] kopę pieniędzy według monety i stopy w Polsce, na trzy [tekst zamazany] wyżej wspomnianym córkom po 12 łokci sukna z wełny do wzięcia, 12 [tekst zamazany] i obrobionymi każdej […] 12 łokci. Dalej, zapisał tymże wyżej wymienionym swoim córkom [tekst zamazany] na czepki, inaczej na śliczki, z aksamitu, każdej po kopie pieniędzy, oraz na to, by było na rękawiczki, każdej po kopie [pieniędzy], wszystko, co jest wyżej wspomniane, wyżej wspomniany Michał wyżej wspomnianym swoim córkom zapisał.
Dalej, proboszczowi kościele w Lachowie do wszystkich kop, które jest należny, druga żona wyżej wspomniana [tekst zamazany] do sprzedania pszenicy ozimej bez żadnej zwłoki zapisał. Dalej, [tekst zamazany] 6 kop pieniędzy Szlachetnej Elżbiecie, żonie wyżej wspomnianego [Jakuba] z Tyszki, z kop pieniędzy [zapisał]. Dalej, Bogusławowi z Filipki, 3 kopy i 4 korce pszenicy. Janowi z Danowo, zwanemu Kolpak, 2 kopy, Janowi Szienotha z Kolna 20 groszy, Filipowi Górskiemu z Kolna 20 groszy, Jakubowi Górskiemu 30 gorszy rzeczywistego długu, Maciejowi Kiełczowi 8 groszy, Małgorzacie z Górskie 10 groszy, dzieciom zmarłego chłopa Michała z Dzirnowa [albo: Dzienowa] 30 groszy, Nirowi z Kunowa 5 groszy. Dalej Szlachetnym Pawłowi, Jakubowi, Aleksemu, [synom] zmarłego Bartłomieja z Bagienice, |- 20 groszy -| połowę kopy starych pieniędzy. Szlachetnej Katarzynie, [wdowie po] zmarłym Bartłomieju z Bagienice, 20 groszy. Dalej, Mikołajowi Danowskiemu z Kolna, zwanemu Slonipna, 40 groszy zapisał.
By zaś wszystkie te rzeczy razem, i każda z nich z osobna, które w tym piśmie, to jest w testamencie, są zawarte, uzyskały swój skutek, wyżej wspomniany testator wybrał na prawdziwych i prawowitych wykonawców tej swojej ostatniej woli Szlachetnych Jakuba i Bartłomieja z Tyszki, oraz Andrzeja, [syna] Marcina ze Swebori, dając [im] wszelkie uprawnienie do żądania długów, ich przyjmowania i za nie kwitowania, gdziekolwiek taki zapis jest zawarty. W obecności Szlachetnych Jana z Bagienice, [syna] zmarłego Bartłomieja z Bagienice, i Łukasza i |- Michała -| Michała z Bagienice, jako świadków przywołanych i specjalnie uproszonych do tego, o czym wyżej była mowa. Dokonane i dane w roku, dniu, miesiącu i o porze, jak wyżej."
4 lutego 1642 - testament Urodzonego Jana Świderskiego męża Zofii Żebrowskiej - Świdry (powiat wąsoski, parafia Grabowo) [*]
"Testament Urodzonego Jana Świderskiego podstarosty wąsoskiego
W imię Pana. Amen. Ja Jan Świderski podstarości wąsoski pamiętając na wyrok boski za którem wszyscy ludzie co się rodzimy i umierać mamy. A przez nastąpienie ciężkiej choroby z ordynacji boskiej na mnie dopuszczonej, widząc prawie przed oczyma mymi bliski czas zapłacenia długu śmierci, ostatniej woli mojej taką ordynacją i testament czynię. Naprzód w wierze świętej katolickiej podług obrządku i wyznania kościoła rzymskiego chcąc skończyć ostatni kres życia mego. Duszę moją polecam Panu Bogu w Trójcy Świętej Jedynemu, grzeszne ciało moję w kościele grabowskim upraszam aby jako najprzystojniej było pochowane. A żebym po śmierci mojej nic nikomu winien nie został i z moich sukcesorów aby się swem każdy cieszył i wiedział gdzie się swego upomnieć, mianuję długi moje mnie należące u pewnych osób. U Jegomości Pana Kempskiego na Siwkach na zastawie w aktach publicznych zapisane mam złotych czerwonych w czystym złocie sto dwadzieścia u Jana Swieska złotych polskich czterdzieści. U Pani Pawłowej Grabowskiej złotych dwadzieścia zapisanych u Adama Żebrowskiego złotych pięćdziesiąt zapisanych, u Jegomości Pana Gutowskiego złotych pięćset sześćdziesiąt na dobrach Grabowo zapisanych które odzyskawszy oddać Panu Mateuszowi Żubrzyckiemu złotych czterysta polskich. Na Siwkach kupiłem na wieczność dwie włócze miary chełmskiej te spieniężyć a oddać komu należy na długi komum ja sam winien. Na Żebrach balcerowiznę kupiłem dałem za to złotych siedemset polskich. Jejmości Pannie Joannie Żebrowskiej zapłaciłem złotych polskich trzysta. Jegomości Panu Szymonowi Żebrowskiemu dałem złotych polskich trzysta której sumy wlewek (za moją zgodą) małżonce mojej teraźniejszej jest uczyniony przed aktami publicznymi od IchMościów i od zakonnic sposobem polubownym. Na zastawie na Mikutach mam u Pana Stanisława Świderskiego i małżonki jego złotych ośmdziesiąt. Te długi IchMości Panowie egzekutorowie odebrawszy ze spadkobiercami com ja też komu winien z tego wpływu upraszam aby płacili. Naprzód Leśniewskiemu pasierbowi mojemu florenorum Polonicalium czterysta a piąte sto jużem zapłacił, jego jednak baczenia trzeba bom nie wziął jedno półczwarstasta, a zapisałem złotych pięćset. Kaczyńskiemu bakałarzowi na ten czas w Grabowie winienem złotych siedmdziesiąt, na com uczynił cesją, teraz daję żyta korcy piętnaście Pannie Elżbiecie Podoskiej siestrzenicy żony mojej złotych polskich sto pięćdziesiąt. Na kościół grabowski, gdzie miejsce pogrzebu mego i przodków moich, leguję ze wszystkich mych dóbr złotych polskich czterysta na co mają uczynić ordynacją IchMość Panowie egzekutorowie, jaką za to powinność uczynić. Stanisławowi Tyszce, szaty moje leguję, tylko sobie nasuwień falendysowy jadamaskiem podszyty do grobu zostawiam. Wykonawców testamentu mojego mianuję i upraszam Jegomościów niżej opisanych Jegomościa księdza Szymona Jabłonowskiego plebana grabowskiego, księdza Jakuba Konopkę plebana poryckiego, Jegomościa Pana Jana Kosakowskiego starostę wiskiego, Pana Andrzeja Łojewskiego obowięzując IchMościów pod dobrą wiarą i sumieniem aby Jegomoście i duszej mojej ciężkości nie czynili i sami odpłaty od Najwyższego otrzymali. Działo się w Świdrach 4 lutego roku Pańskiego 1642 przy bytności Jegomości księdza Szymona Jabłonowskiego plebana grabowskiego i Pana Andrzeja Łojewskiego. Jan Świderski podstarości grodzki wąsoski ręką własną. Szymon Jabłonowski pleban grabowski, Andrzej Łojewski ręką własną.
Roku Pańskiego 1642, dnia 30 maja wielebny ksiądz Stanisław Puchalski kustosz wikariuszy kościoła kolegiackiego pułtuskiego, delegat przewielebnego księdza oficjała pułtuskiego ZATWIERDZIŁ powyższy testament urodzonego zm. Pana Jana Świderskiego podstarosty wąsoskiego we wszystkich jego punktach, klauzulach, postanowieniach i artykułach i przeniósł go pod wolność i nietykalność kościelną, nadał mu moc władzy biskupiej, rozkazał przekazać go do należytego wykonania i zapisać do akt testamentów konsystorza pułtuskiego, z zachowaniem praw i konsytucyj Królestwa, [a to] wobec niestawiennictwa wszystkich w jakikolwiek sposób wnoszących do niego pretensje, wezwanych formalnie i należycie wykonanym publicznym wezwaniem do stawienia się, którzy [jednak] nie stawili się na dzisiejszym terminie wprost wynikłym z tego wezwania i nie sprzeciwili się testamentowi, po uprzednim jego potwierdzeniu poprzez osobiste złożenie przysiąg przez wezwanych formalnie świadków tego testamentu, tj. Wielebnego księdza Szymona Jabłonowskiego proboszcza grabowskiego i Szlachetnego Stanisława Bagińskiego, którzy na klęczkach, z dwoma palcami podług zwyczaju przytkniętymi - w tym wielebny ksiądz proboszcz grabowski do Świętej Bożej Ewangelii, zaś drugi, Szlachetny, do podobizny Ukrzyżowanego - przysięgli, iż ostatnia wola testatora była taka a nie inna."
Miasta i siedziby powiatów
1435 - lokacja miasta Wizna
1436 - lokacja miasta Wąsosz
1466 - lokacja miasta Radziłów (wyodrębniony w 1548 r. jako trzeci powiat)
Rządy Kazimierza III płockiego - księcia mazowieckiego
1471 - Petrus Żebro - Vexilliferi Zupparius
1471-1472 - Martinus Sczyrzba - Vexilliferi Plocensis Zupparius
1472 - Paulus de Grabowo - Vexillifer Ciechonoviensis
1473-1474 - Jacobus Jaka - Vexilliferi Visnensis Zupparius
1474-1475 - Paulus de Grabowo - Vexillifer Ciechonoviensis et Capitaneus Visnensis
Rządy Janusza II - księcia mazowieckiego
1475-1477 - Paulus de Ławy - Vexillifer Ciechonoviensis et Capitaneus Visnensis
1477 - Andreas Sczuka - Zupparius Vexilliferi Plocensis
1477 - Zawisza de Kunradzecz - Vexillifer Plocensis
1485-1486 - Zawisza de Kunradzecz - Marsalcus Ducis Joannis Masovia et Vexillifer Plocensis
1485 - Andreas Banczk Sczuka - loco Vexilliferi
1487 - Zawisza de Kunradzecz - Marschalcus Joannis Ducis Mazovia et Vexillifer Plocensis
Rządy Aleksandra Jagiellończyka - króla Polski
1502,1503,1505 - Lukas de Glinki - Vexillifer Visnensis
Rządy Stanisława mazowieckiego i Janusza III - książąt mazowieckich
1506,1507-1510 - Stanislaus de Glinki - Vexillifer Visnensis
1511 - Stephanus de Brzostowo - loco Vexillifer Visnensis
1511,1521 - Stanislaus Glinka de Janczewo - Vexillifer Visnensis
Rządy Zygmunta I Starego - króla Polski
1528,1533 - Cristinus de Kubra - Vexillifer et Capitaneus Visnensis
1531 - Cristinus de Kubra - Vexillifer Visnensis
Wizna była grodem prastarym, strzegącym północno-wschodnich kresów Mazowsza od sąsiednich ludów bałtyckich. Bolesta, kasztelan wiski, znany z r. 1172, jest wszak najstarszym znanym z imienia kasztelanem i w ogóle (nie mówiąc o Mojsławie-Miecławie-Masławie) urzędnikiem mazowieckim. Mimo to hierarchia ziemska wiska jest nadzwyczaj skromna. Sędzia i podsędek tej ziemi są nam znani dopiero począwszy od r. 1434. Uzupełnienie hierarchii wiskiej trwało aż do początku XVI w., aż do pierwszego przejścia Wizny do Korony. Wtedy to stworzono urzędy podkomorzego i chorążego, urzędy podstawowe, jako wchodzące wskład sądu ziemskiego, do tego zaś czasu funkcje te w ziemi wiskiej spełniane były przez m.in. chorążych płockich i ciechanowskich lub zastępców w przypadku braku urzędu chorążego. W 1526 roku po śmierci ostatnich książąt mazowieckich wraz z pozostałą częścią Mazowsza, ziemia wiska ostatecznie została przyłączona do Korony Królestwa Polskiego. W latach 1844-1846 w zasobach Archiwum Akt Dawnych w Łomży było 47 ksiąg wąsoskich ziemskich z okresu (1471-1807). Po przeniesieniu akt ziemi wiskiej do Warszawy zostały one zniszczone podczas Powstania Warszawskiego w 1944 roku. Z dzisiejszych źródeł mamy po powyższych wypisy m.in. Zbiór Ignacego Kapicy Milewskiego: Kapicjana rozrzucony po archiwach i edycje źródłowe, w szczególności wyd. A. Wolff.
Cały ustrój społeczny Mazowsza w średniowieczu polegał na władzy księcia, który był panem zwierzchnim wszystkiego i wszystkich, i wszelkie zmiany w prawnym stanie osób od niego zależały. Dopiero w ciągu XIII wieku wytworzyła się powoli owa podstawa w zwyczaju, co szlachtę podniósł do znaczenia stanu, którego praw nawet książę uszczuplić nie może. Na Mazowszu na oznaczenie szlachectwa używano pierwotnie wyrazu miles, władyka, co wskazuje na związek jego z wojskowością. Stan szlachecki nie stanowił jednakże pod względem prawnym jednolitej całości. Spotykamy w nim rozróżnienie na nobilis (nadworni rycerze) i miles (władyka). Różnicę tę wypowiada dokładnie po raz pierwszy statut zakroczymski z 1390 r., oznaczający ocenę za głowę szlachcica za 48 kop groszy, zaś za głowę władyki 20 kop. Późniejsze statuty wprowadzają podobne rozróżnienie w karach za inne przestępstwa. W statucie z 1453 roku rozróżnienia tego już nie spotykamy i wszystkie późniejsze źródła mówiąc o szlachcie używają jednego tylko wyrażenia nobilis. W drugiej połowie XV wieku została ostatecznie ustalona hierarchia trzech predykatów szlacheckich: wielmożny (magnificus) , urodzony (generosus) i szlachetny (nobilis) . Przetrwała ona do XVIII wieku. "Wielmożnymi" byli zwykle tytułowani wojewodowie, kasztelanowie więksi oraz najwyżsi urzędnicy centralni, "urodzonymi" - kasztelanowie mniejsi, starostowie oraz inni urzędnicy ziemscy i nadworni, "szlachetnymi" - szlachta bez urzędów. Wyższe stopnie w tej hierarchii zależały więc od piastowania urzędów. W czasie, gdy szlachta mazowiecka nie ma jeszcze ustalonych nazwisk, szlachcic do swojego imienia dodaje nazwę wsi, w której posiada schedę. Najczęściej nazwa wsi - zazwyczaj rodowa - stała się nazwą pierwszą, a nazwa poprzednia, wymieniona w dokumentach lub określająca położenie osady w pierwszych latach jej istnienia przeszła na drugie miejsce. Wsie nad rzeczkami lub w ich pobliżu mają nazwy tych rzeczek na drugim miejscu, jak w przypadku strumienia Łubiany vel rzeczki Łubianki i wykształcenia się nazwy Żebry-Łubianka, która następnie przeszła w samą nazwę rodową w jej zdrobniałej formie Żebrki. Herby szlacheckie w Polsce ustaliły się dopiero za panowania Kazimierza Wielkiego i nie mają na ogół indywidualnego charakteru lecz są właściwe dla licznych rodzin pochodzących z jednego rodu heraldycznego. Stąd te same rycerskie herby wielkopolskie, mazowieckie, małopolskie są obecne w takiej samej formie w dziesiątkach rodzin szlacheckich.
Najważniejszym źródłem dla heraldyki polskiej są zapiski sądowe, tak zwane herbowe, m.in. tyczące się wywodu naganionego szlachectwa. Wśród pomocy takich jak Herbarze najcenniejsze są te, które podają źródło informacji.
Najstarsi herbowani z opracowania Franciszka Piekosińskiego(1844-1906):
Od XVII wieku niektórzy Żebrowscy zaczęli się pieczętować herbem Jasieńczyk, a informacje o tym w większości pochodzą z Urzędu Heroldii Królestwa Polskiego utworzonego przy II Radzie Stanu Królestwa Polskiego na podstawie ukazu carskiego z 25 czerwca (7 lipca nowego stylu) 1836 oraz art. 51 i 60 prawa o szlachectwie tejże daty. Nie cała szlachta Królestwa była zainteresowana potwierdzeniem szlachectwa. Starań takich nie podejmowała ziemiańska arystokracja, która nie czuła się zagrożona w swojej pozycji społecznej, jak i ta część szlachty dobrze osiadłej, która kierując się niechęcią do obcej biurokracji, opinię sąsiadów przedkładała nad decyzję Heroldii.
1417 - najstarszy wpis z kancelarii książęcej Janusza I z lat 1414-1425 [*]
Expurgacio nobilitatis
Item quod cum Iacussius de Staschewo Przedborii de Rzebri bonam famam diffamasset, tandem ipse suam nobilitatem per testes infrascriptos approbavit et primo de proprio clenodio Polukoze wlgariter dicto strenuos Iacussium filiastrum ipsius heredes de Swidno, de armis vero Boncza Cristinum et Iohannem de Dalonowo, de armis vero Trasky Dadzibogium de Drozanczino et Abraham de Ponikwi in testimonium produxit. Datum ut supra.
"Jakusz ze Skaszewa naganił szlachectwo Przedborowi z Żebrów, potem tenże potwierdził swoje szlachectwo przez poniższych świadków: najpierw z własnego herbu zwanego pospolicie Półkozy mężnych [rycerzy pasowanych] Jakusza i bratanka jego dziedziców ze Świdna, z herbu Bończa Krystyna i Jana z Dalanowa, zaś z herbu Trzaska stawił na świadectwo Dadźboga z Drożęcina i Abrahama z Ponikwi. Wydano jak wyżej. "
Nieznana szlachta polska i jej herby Wiktor Wittyg:
O początkach tego herbu zgadzają się wszyscy autorowie, którzy o nim pisali że z tej okazji nabyty. Rycerz Polski imieniem Stawisz, w zamku pewnym Eczech nazwanym, od Pogan oblężony, długo się i mężnie bronił, pomogła mu do tego, zamku należyta fortyfikacja, tak, że nieprzyjaciel nie mogąc ani szturmem złamać oblężonych serca, ani bogatymi obietnicami zmiękczyć ostatniego się sposobu chwycił, to jest głodem w zamku zamkniętych wymorzyć, i przymusić do poddania się. Wytrzymali przez jakiś czas oblężeni niedostatek, a potem też Stawisz fortelu na nieprzyjaciela zażył; osła i kozę zabić kazał, i skóry wołowe tą krwią pomazawszy, z murów zamku wywiesić kazał; ba i sztukami do obozu Pogańskiego rzucać kazał: co obaczywszy nieprzyjaciel, że tak siła jeszcze żywności mają dla siebie, że ich ani głodem przycisnąć, ani siłami zwojować było nie podobna, od zamku ze wstydem ustąpił. Pan tego zamku pochwaliwszy odwagę cnego kawalera, krom innych faworytów, i tym go też uprzywilejował, że mu tegoż osła głowę i pół kozy, tym kształtem jako widzisz, w herbie ułożył: działo się to według Okolskiego w roku 1022. Tak udarowany Stawisz, powróciwszy do ojczyzny, tu godne potomstwo rozpłodził.
Źródła: Kapicjana i Mazowieckie Zapiski Herbowe.
1466-1560 - Żebrowski z Żebrki h. Półkozic (Żebro), parafia Grabowo
Współrodowcy z obszaru ziemi wiskiej w średniowieczu:
1514-1546 - Bagi(e)ński z Bagienice-Klimki h. Półkozic (Żebro), parafia Romany
1471-1544 - Czerwonka z Czerwonki h. Półkozic (Żebro), parafia Radziłów
1518-1544 - Rożyński z Flesze-Rożyńsko h. Żebro, parafia Grajewo
1691 - Pieczęć lakowa z h. Półkozic Andrzeja Żebrowskiego
A. Żebrowski, [Andrzej Żebrowski do Winklera pisarza Skarbu Koronnego], Lwów 1691, w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.
1752 - Pieczęć lakowa z h. Półkozic Jana Żebrowskiego
J. Żebrowski, [Jan Żebrowski], Lwów 1752, w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.
Encyklopedia Powszechna Tom 12 (1863)
Grody mazowieckie między Pisą, Biebrzą i Narwią (X–XIII w.)
Strona powstała dzięki pracy i książkom takich znawców Mazowsza jak: Ignacy Kapica Milewski(1763-1817), Adolf Pawiński(1840-1896), Zygmunt Gloger(1845-1910), Karol Dunin(1850-1917), Władysław Smoleński(1851-1926), Kazimierz Tymieniecki(1887-1968), Adam Wolff(1899-1984), Tadeusz Żebrowski(1925-2014), Jerzy Wiśniewski(1928-1983), Czesław Brodzicki(1937-2006), Michał Marian Grzybowski(1937-).
